एम. एफ. हुसैन यांची रेकॉर्डब्रेक पेंटिंगची कहाणी
भारताचे “पिकासो” म्हणून ओळखले जाणारे एम. एफ. हुसैन हे एक असे कलाकार आहेत ज्यांनी आपल्या कलाकृतींमधून भारतीय संस्कृती, परंपरा आणि जीवनाचे विविध रंग कॅनव्हासवर उतरवले. त्यांच्या अनेक उत्कृष्ट कृतींपैकी एक, “ग्राम यात्रा” (Village Journey), ही पेंटिंग नुकतीच २१ मार्च २०२५ रोजी नीलामीत विकली गेली. M. F हुसैन यांची पेंटिंग तब्बल ११८ कोटी रुपये (१३.८ दशलक्ष अमेरिकी डॉलर) या विक्रमी किंमतीने ती खरेदी झाली आणि भारतीय कलेच्या इतिहासात एक नवीन अध्याय लिहिला गेला. चला, या कलाकृतीच्या सौंदर्याचा, इतिहासाचा आणि महत्त्वाचा आढावा घेऊया.
M. F हुसैन यांची पेंटिंग विकली तब्बल ११८ कोटींना
“ग्राम यात्रा” ची निर्मिती आणि स्वरूप
“ग्राम यात्रा” ही पेंटिंग हुसैन यांनी १९५० मध्ये रंगवली होती म्हणजेच स्वातंत्र्योत्तर भारताच्या सुरुवातीच्या काळात. या काळात भारत एका नव्या ओळखीच्या शोधात होता आणि हुसैन यांनी आपल्या कलेद्वारे ग्रामीण भारताच्या मुळांना उजागर करण्याचा प्रयत्न केला. ही पेंटिंग १४ फूट लांबीच्या कॅनव्हासवर रंगवलेली असून त्यात १३ पॅनेल्स आहेत. प्रत्येक पॅनेल एक स्वतंत्र कथा सांगते पण एकत्रितपणे हे सर्व दृश्य ग्रामीण जीवनाचा एक भव्य पट उलगडतात.
या पेंटिंगमध्ये बैलगाडीत बसलेले पुरुष आणि स्त्रिया, गायींचे दूध काढणाऱ्या महिला, धान्य निसणाऱ्या गृहिणी आणि आपल्या मुलांची काळजी घेणाऱ्या माता अशी अनेक दृश्ये आहेत. रंगांचा वापर, रेषांचा खेळ आणि भावनिक खोली यामुळे ही पेंटिंग पाहणाऱ्याला ग्रामीण भारताच्या हृदयात घेऊन जाते. हुसैन यांनी यात उर्वरता सृजन आणि पुनर्जन्माचे प्रतीकात्मक चित्रण केले आहे जे त्यांच्या कलेची खरी ओळख आहे.
पेंटिंगचा प्रवास: ओस्लोपासून नीलामीपर्यंत
“ग्राम यात्रा” ची कहाणी तितकीच रोचक आहे जितकी ती कलाकृती स्वतः आहे. ही पेंटिंग मूळात यूक्रेनी मूलच्या नॉर्वेजियन डॉक्टर लियोन एलियास वोलोडार्स्की यांनी खरेदी केली होती. १९६४ मध्ये त्यांनी ती ओस्लो युनिव्हर्सिटी हॉस्पिटल ला दान दिली. त्यानंतर तब्बल ७० वर्षांहून अधिक काळ ही पेंटिंग सार्वजनिक प्रदर्शनात नव्हती. हॉस्पिटलच्या भिंतींवर शांतपणे लटकलेली ही कलाकृती अचानक २०२५ मध्ये नीलामीच्या प्रकाशझोतात आली.
या नीलामीतून मिळालेली रक्कम – ११८ कोटी रुपये – ही ओस्लो युनिव्हर्सिटी हॉस्पिटलमध्ये डॉक्टरांच्या पुढील पिढीच्या प्रशिक्षणासाठी वापरली जाणार आहे. एका अर्थाने ही पेंटिंग आता केवळ कला नाही तर मानवतेच्या सेवेचा एक भाग बनली आहे.
विक्रमी किंमत आणि भारतीय कलेचे महत्त्व
यापूर्वी हुसैन यांची सर्वात महागडी पेंटिंग “अनटायटल्ड रीबर्थ” (पुनर्जन्म) ही २०२४ मध्ये लंडनमध्ये ३.१ दशलक्ष डॉलर (अंदाजे २५.७ कोटी रुपये) ला विकली गेली होती. पण “ग्राम यात्रा” ने हा विक्रम मोडून नवा इतिहास रचला. ही किंमत आतापर्यंत कोणत्याही भारतीय कलाकृतीसाठी नीलामीतील मिळालेली सर्वाधिक रक्कम आहे. यातून एक गोष्ट स्पष्ट होते आधुनिक भारतीय कलेचे जागतिक बाजारपेठेतील मूल्य आणि प्रभाव दिवसेन दिवस वाढत चाले आहे.
“ग्राम यात्रा” कोणी विकत घेतली?
“ग्राम यात्रा” ही पेंटिंग १९ मार्च २०२५ रोजी क्रिस्टीजच्या लिलावात ११८ कोटींना विकली गेली. ती किरण नादर यांनी यांच्या किरण नादर म्युझियम ऑफ आर्टसाठी खरेदी केल्याचे सांगितले जाते. क्रिस्टीजने खरेदीदार “अज्ञात संस्था” म्हटले असले तरी X आणि काही वर्तमानपत्राच्या अहवालांतून नादर यांचे नाव समोर आले आहे.
हुसैन आणि ग्रामीण भारताची ओळख
हुसैन यांना नेहमीच भारतीय संस्कृती आणि परंपरांबद्दल प्रचंड आकर्षण होते. “ग्राम यात्रा” ही पेंटिंग त्यांच्या कलेची आधारशिला मानली जाते कारण ती स्वातंत्र्योत्तर भारताच्या ग्रामीण समाजाच्या केंद्रीय भूमिकेवर प्रकाश टाकते. हुसैन यांनी या पेंटिंगद्वारे ग्रामीण जीवनातील साधेपणा, मेहनत आणि समृद्धी यांचे दर्शन घडवले आहे. त्यांच्या रंगसंगती आणि शैलीतून ग्रामीण भारताचे आत्मिक सौंदर्य जणू आपणास बोलते.
“ग्राम यात्रा” ची विक्रमी विक्री ही केवळ हुसैन यांच्या प्रतिभेची पावती नाही, तर भारतीय कलेच्या जागतिक प्रभावाची साक्ष आहे. ही पेंटिंग आपल्याला आठवण करून देते की, कला ही सीमा ओलांडते, काळ ओलांडते आणि माणसाच्या भावनांना जोडते. ११८ कोटी रुपये ही किंमत नसून एका कलाकाराचा आणि एका देशाचा सन्मान आहे.
तुम्हाला जर ही पेंटिंग प्रत्यक्ष पाहायची असेल, तर ती आता खाजगी संग्राहकाकडे आहे. पण तिची कहाणी आणि तिचे सौंदर्य आपल्या मनात कायम राहतील . एम. एफ. हुसैन यांनी “ग्राम यात्रा” मधून ग्रामीण भारताला अमर केले आहे आणि ती आता भारतीय कलेच्या इतिहासात सुवर्णाक्षरांनी लिहिली जाणार.
आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी खालील लिंक वर click करा.
सदैव जिंकणारी ती – मराठी कविता